Van februari tot juni 2023 presenteerden we de tentoonstelling Het Delft van Vermeer. Wie was deze beroemde schilder? Hoe was hij verbonden aan Delft? En hoe zag Delft er eigenlijk uit in de 17de eeuw? We blikken terug op een uitzonderlijke tentoonstelling aan de hand van enkele highlights.

Een terugblik op de tentoonstelling 

Highlights uit Het Delft van Vermeer

Prinsenhof delft homepage

If you know when you will be visiting the museum, book your tickets now, online.

Book your tickets online

William the Silent

Weet je al wanneer je ons museum gaat bezoeken? Je bestelt alvast eenvoudig je tickets online.

Koop je tickets alvast online

Willem van Oranje

Speld met het wapen van Noord-Holland

Delft en Willem van Oranje (1533-1584) zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wie is deze sleutelfiguur uit de Nederlandse geschiedenis? Ontdek hier de belangrijkste gebeurtenissen in zijn leven, van zijn geboorte tot aan zijn dood in het Prinsenhof. 

Wie was Willem van Oranje?

In korte, beeldende verhalen nemen we je mee in onze collectie. Geniet nog even na of verdiep je in bijzondere objecten.

Verhalen

Patrick Bergsma

Eva Rosa

Johannes Theodora Maria Visser

De Porceleyne Fles - Royal Delft

In de loop der eeuwen werd dit model plaque met een fraai uitgewerkte ophangmogelijkheid talloze malen door de Delftse producenten op de markt gebracht. Soms is een plaque ofwel Delfts 'porceleynen' schilderij, zoals dergelijk goed wel wordt omschreven in boedelinventarissen, gemerkt én zelfs gedateerd. De voorstellingen lopen uiteen van polychrome afbeeldingen die betrekking hebben op het Huis van Oranje-Nassau tot een rijtje keramische voorwerpen op een in het oog springende gele achtergrond. Zo vertoont een 1748 gedateerde plaque een voorstelling die verwijst naar de geboorte van prins Willem V (1748-1806). Op twee andere exemplaren zijn exotische vogels weergegeven en een rijk gevulde bloemenmand. Dat voorwerp is 1757 gedateerd en is, gelet op het merk, afkomstig uit plateelbakkerij De Grieksche A. Uit deze fabriek is tevens een 1769 gedateerde plaque afkomstig met de afbeelding van onder meer een kaststel, een kwispedoor en een tweetal theepotjes. 
De gelijkenis van deze plaque met de vroeger vervaardigde exemplaren is opvallend. Weer is het een gevulde bloemenmand die prijkt op dit 1918 gedateerde exemplaar en evenmin ontbreekt de exotische vogel die neerstrijkt tussen overhangend, bloeiend struikgewas. De traditie werd voortgezet en zelfs tot op de dag van vandaag treft men bij De Porceleyne Fles dit model aan. Deze plaques behoren tot de groep die 'kleine applique' wordt genoemd. De voorstellingen werden vóór 1910 in blauw uitgevoerd en toonden vooral fantasielandschappen of karakteristieke gebouwen in Delft. Tot op heden maakt deze 'kleine applique' deel uit van het assortiment. Daarbij ontbreekt echter een kunstig geschulpt gat aan de bovenzijde.

Wan Liya

Klein rond (ontbijt)bord met een decoratie van een Chinees landschap met brug en paviljoen, randen met servetwerk en cartouches met landschapjes en geluksemblemen.

'Made in Holland'

P. Schönermarck

De cilindrische tankard is versierd met een hoogreliëf met de voorstelling van de aanbidding door de drie koningen met hun gevolg. Op het deksel is de doop van Christus in de Jordaan door Johannes de Doper afgebeeld. De voet en de rand van het deksel zijn verguld. Het vergulde voluutvormige oor is voorzien van een gorte parelrand. Het duimstuk bestaat uit twee bladeren die aan het scharnierende deksel zijn bevestigd. De binnenkant van het deksel is verguld en versierd met een stippelgravure van een wapen boven een vogel met een weegschaal in de klauwen. Ook de binnenkant van de tankard is verguld.

tankard gedecoreerd met de aanbidding der drie koningen

Na de Midden-Javaanse periode 7de- 10de eeuw, die gekenmerkt wordt door een sterk Hindoeïstische invloed, krijgt de hofcultuur, die zich dan van Midden- naar Oost-Java heeft verplaatst, een steeds sterker Indonesisch karakter. Dit is vooral in de kunst merkbaar. De vormen worden vrijer en plastischer waarbij de onderwerpen niet uitsluitend meer zijn ontleend aan de Hindoeverhalen. Ook volksverhalen en karikaturen worden veelvudig uitgebeeld. Bekend uit deze periode zijn vooral de terracotta voorwerpen , die in grote hoeveelheden en vele variaties in Oost-Java zijn gevonden en die waarschijnlijk tot de volkskunst gerekend moeten worden. 
Het is vooral te danken aan de machtige koningkrijken van Kediri, Singasari en Majapahit, dat prachtige kunstvoorwerpen zijn vervaardigd. De vorsten gaven de kunstenaars en ambachtslieden opdrachten tot het bouwen van religieze bouwwerken, maar ook tot het vervaardigen van sieraden, religieuze en dagelijkse voorwerpen. Vooral de in brons gegoten objecten zoals: bellen, klokken, spiegels, talams (offerschalen), speelgoed en doosjes zullen tot de hofcultuur hebben behoord. 
Ook de bronzen ruiter te paard zal ongetwijfeld deel uitgemaakt hebben van deze zeer verfijnde hofcultuur. Gemakshalve noemt met dergelijke dierfiguren speelgoed, hetgeen ongetwijfeld berust op vergelijking met de uit Rajastan (India) bekende rijdende bronzen speelgoedfiguren. Dat men dergelijke sculpturen als speelgoed op Java vervaardigde lijkt onwaarschijnlijk. Veeleer zal dit karretje een ceremoniële of religieuze functie gehad hebben. Opvallend is dat deze sculptuur nagenoeg compleet is, op een wiel na dat later is bijgemaakt. De bodemplaat is opengewerkt en heeft een gebogen ruitvormig figuur. In het midden van de vier zijkanten is in relief gegoten bloemvormig sieraad. Merkwaardig is de enigszins platte ronde hoofdtooi van de man, die een leidsel in de hand houdt. Naast de ruiter loopt een voetknecht of bediende die iets op de schouders draagt. Duidelijk is te zien dat dit een gebochelde is. Dit is op zichzelf niet verwonderlijk wanneer men bedenkt dat in de wayang-literatuur de vorst gewoonlijk wordt vergezeld door een aantal clowneske, misvormde dienaren (panakawan). Ook het hoofddeksel doet sterk denken aan die van de panakawan. 
Voor op de borst van het paard bevindt zich een ring waardoor een touw geknoopt kan worden.

Beeld van een ruiter te paard

onbekend

Bord met decor in kraakstijl met op het plat twee figuren in een landschap. Op de wand en rand vakken met bloemen en Chinese symbolen.

Het octagonale bord heeft een schuine standring en een brede, licht oplopende rand. Het plat heeft een decor van een tuin met een hek met swastikamotieven, een rots en bloeiende planten. De rand is gedecoreerd met afwisselend grote en kleine bloemenranken met o.a. granaatappel.

Franciscus Wilhelmus van der Haagen [Arnhem]

Detail Hammenpoort, Rotterdamsche weg

Frederik van Frijtom

Leonaert Bramer

Jacob Jordaens I

Venus klaagt bij Jupiter in aanwezigheid van Mercurius

schenkkurk Hellebrekers uw stokpaardje

De Roos

De conische koffiekan met deksel staat op drie bolpoten en is voorzien van een lichtgebogen tuit en oorvormig handvat. Beiden zijn versierd met bloemen en ranken. De kan is beschilderd met een voorstelling van rotsen, bloemen en vogels. Langs de bovenrand is een band met ranken en gestileerde bladmotieven. Het lichtgewelfde deksel is op dezelfde wijze versierd.

Een Delftse faience koffiekan.

'Inlandsche vrouw'

God schept de aarde

Gea Karhof

Touched by History III - zeetegels

Maximiliaan van der Gucht

Stoel met los tapijtweefsel, waarschijnlijk gediend hebbende voor de vergaderingen van van Veerigraden. Tapisserie met een patroon van gestrooide bloemen (op een donker fond) en door een lint samengebonden en -gestrikte bloemtakken en -tuiltjes. 
 
Opdracht aan Van der Gucht 'een en veertich tapijte stolen daer onder eene presidiale armstoel' welke M. v.d. Gucht 8 mei 1662 aannam te vervaardigen. Uit het oorspronkelijke contract verder dat 'de heeren Burgemeesteren zullen tot voldoeninge van betalinge van de voorz. tapijten aan voorn. Van der Gucht cedeeren en opdragen zeeckere huysinge en de erve daerinne de voorn. Van der Gucht tegenswoordig woont, genaemt het Catarinen Convent, vrij sonder eenige oncosten van de opdrachte XL penningh, mitsgadens noch twee hondert guldens des zal bij Van der Gucht gehouden zijn gelijck hij belooft mits dese boven de voorsz. tapijten ten behoeven als voren te maecken een en veertich tapijte stoelen [...]'

Johannes Lutma (I)

John Osborne

Eenzijdige ronde plaquette met een halfportret van Amalia van Solms naar links gewend.

Plaquette met portret van Amalia van Solms

Toonder Studio's

Nederlandsche Oliefabriek 

Arretje Nof en de ontevreden dieren, deel 8 (van een serie van 8)

'Arretje Nof en de ontevreden dieren'

Henk Peeters

Glasparels

'Engelberg 1911 Frans voor het eerst uit de angina

Portret van Prinses Anna van Hannover

Portret van Willem IV en profil met staf in de hand. Onderaan in cartouche de tekst: WIEHELM KAREL HENDRIK FRISO / PRINS VAN ORANIE EN NASSAU / ERFSTASDHOUDER CAPYTEYN GENERAAL / EN ADMIRAAL VAN DE SEVEN PROVINCIEN / DER VEREENIGDE NEDERLANDEN'.

Tegeltableau met portret van Willem IV

Schenkkurk Hellebrekers

De Witte Ster

Albertus Kiell

Ronde vergiet met accoladerand en rustend op drie knopvormige pootjes. De lekgaatjes vormen zespuntige ster omgeven door dubbele ring met binnenwaarts gerichte punten die tussen sterpunten steken. In het plat zes aardbeitjes, tegen de rand lambrequins van tweeërlei soort, elkaar afwisselend en aaneengesloten, de grote lambrequins rozetvormig middendeel, de zijdelen opgevuld met stippen, aan de buitenzijde, tegen de rand, drie evenredig verdeelde florale motieven, afgewisseld door een vlinder.

Fles 'Calvé Delfina'

De plaag van de eerstgeborenen

'Inlandsch jongetje'

Plateelbakkerij Zuid-Holland

Het bord, dat is vervaardigd ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Koninkrijk Holland, is aan de voorkant in het plat beschilderd met de gekroonde Nederlandse leeuw met een pijlenbundel en een zwaard in de klauwen. Het gekroonde schild wordt vastgehouden door twee staande leeuwen. Tussen toefjes bloem- en bladwerk zijn de jaartallen '1813' en '1913' weergegeven. Op de rand zijn de namen van de vorsten afgebeeld tussen potten met oranjeappels en varens.

Bord t.g.v. 100-jarig bestaan Koninkrijk Holland

Afgietsel van medaillonportret van Frederik Hendrik

Bonaventura Peeters (I)

De delegatie wordt geleid door de Spaanse gouverneur. Rechts op de voorgrond ontvangt de landvoogd der Zuiderlijke Nederlanden, kardinaalinfant Ferdinand, het statie-jacht van de gouverneur. Op de achtergrond zijn schepen van het Nederlandse eskader, met gezanten van Middelburg, zichtbaar. 
Het verdrag van de Vrede van Munster werd gesloten tussen Spanje en de Republiek der Verenigde Nederlanden en betekende het einde van de Tachtigjarige Oorlog.

Ontvangst van de Spaanse gezanten in Antwerpen na de ondertekening van de Vrede van Münster

contreforten kooromgang, Nieuwe kerk (vroeger St. Ursul's)

Jan Naezer

2e staat no 4073

Beker vervaardigd ter gelegenheid van het 25 jarig jubileum van koningin Wilhelmina, 6 september 1923, met Oranjeboom en Hollandse leeuw en opschrift: 'Jubileum koningin Wilhelmina 6 sept. 1898-1923' en ''t Is Oranje 't Blijft Oranje 't Is Oranje Boven'

Beker vervaardigt ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina, 6 september 1923

De ghendi is buidelvormig en heeft een standring en een lange, smalle concave hals met trompetvormige monding. De tuit is recht en heeft een canopische basis. De buik en hals zijn gedecoreerd met pioenroosranken en phoenixen. De basis van de tuit is versierd met stippenclusters.

Adriaen van de Venne

Allegorie op het stadhouderschap van prins Frederik Hendrik. De vrouwelijke personificatie Victoria met palmtak overhandigt de stadhouder een lauwerkrans, staande tussen hen in kijkt Willem II toe. Een knecht houdt de teugels van een paard. In de lucht vliegen engeltjes met een kroon en lauwerkransen.

Allegorie op het stadhouderschap van prins Frederik Hendrik

Identiteitsplaatje met de tekst (2x vermeld) Nederland, van Kinschot, Gaspard H.A. 
Het plaatje heeft een breeklijn.

Identiteitsplaatje G.H.A. (Gaspard) van Kinschot

Het bord heeft een standring en een brede, licht oplopende rand. Het plat heeft, binnen een dubbele cirkel, een decor van een rots en planten met gote ronde bloemen. De vertreding en de rand hebben een decor van begroeide rotsen met bloesemtakken. De buitenrand is gedecoreerd met twee bloementakken.

De Grieksche A

Pieter Adriaensz. Kocx

Johanna van der Heul

Een theepot met deksel gedecoreerd met een Chinoiserie voorstelling in Imari palet. Het lensvormige theepotje is voorzien van een korte rechte tuit met een oorvormig handvat. Het vlakke deksel heeft een half bolvormige knop. Aan beide zijden van het potje is een cartouche geschilderd met vogels op een rots voor een hek. Op de schouder is een band met servetwerk en bloemen. Het deksel is in dezelfde stijl beschilderd.

De Klaauw

De ovale onderschotel met geaccoleerde rand is in het plat gedecoreerd met een chinoiserie decoratie van twee oosterse figuren in een landschap (dezelfde voorstelling is terug te vinden in twee panelen op de terrine waarbij de onderschotel hoort).

Onderschotel


Rombout Verhulst

Het tragische levensverhaal van Lucretia is onderdeel van de legendarische geschiedenis van het vroege Rome, zoals verteld door de schrijvers Ovidius (43 v. Chr. - 17 na Chr.) en Livius (59 v. Chr. - 17 na Chr.). 
 
Lucretia, de deugdzame echtgenote van een Romeinse edelman, werd gechanteerd en verkracht door Sextus Tarquinius. Lucretia vertelde haar vader en echtgenoot over de verkrachting, waarna ze zichzelf in haar borst stak uit schaamte voor wat haar was aangedaan. Haar zelfdoding zette aan tot een volksopstand die leidde tot de stichting van de Romeinse Republiek. Lucretia werd een symbool van deugdzaamheid.

Tuinbeeld Lucretia

De zonde van Nadab en Abihu

'Eurovite bv'

De Metaale Pot

Lambertus Woutersz. van Eenhoorn

Margaretha Teckman

De schotel is aan de achterkant voorzien van een standring en beschilderd met drie concentrische cirkels. Op het plat aan de voorkant is een bloeiende boom voor een hek afgebeeld, met hierboven een vogel. De decoratie op de rand loopt door in het plat en bestaat uit panelen met bloeiende takken. De rand is licht geaccoleerd.

Schotel

Medailles van Gunther Jean van Kinschot, 1784-1844

De straf van de Godslasteraar

De ronde treeft in de vorm van een schotel met twee oortjes rust op drie korte pootjes.

Rijk van Lavieren

Geit

Henk Tieman

'30e Kaagweek 1950 4e prijs'

'500 jaar Kalverstraat'

Dirk van Dien

Delftse hout

Henriëtte Boerendans

Het Arsenaal, 3 februari

Karel van Mander (II)

Mander is de signatuur op het wandtapijt. 'Jonge Mander' noemde Karel van Mander zich vaak, ter onderscheiding van zijn gelijknamige vader, die vooral bekend gebleven is door de kunstenaarsbiografieën in zijn Schilder-Boeck. Hij kwam naar Delft als ontwerper voor de tapijtwever François Spiering. Spiering was na de Spaanse Furie met al zijn arbeiders van Antwerpen naar Delft uitgeweken. Het stadsbestuur had hem een van de vroegere kloosters in gebruik gegeven, want voor het weven van tapijten was veel ruimte nodig. Hij leverde veel series tapijten, vooral van het buitenland. 
Karel van Mander werd in dit bedrijf in 1607 of 1608 aangenomen. Hij moest de ontwerpen maken en ze ook vergroten tot kartons. Deze waren een belangrijk hulpmiddel, want de tapijten werden liggend geweven met de voorkant naar beneden, zodat de wevers het resultaat nauwelijks konden beoordelen. Van Mander heeft voor Spiering heel wat ontwerpen gemaakt, met steeds minder genoegen, want de repen van het karton werden meteen in productie genomen en men zat altijd op hem te wachten. Hij bedronk zich regelmatig, geld was er nooit in huis en krediet kreeg hij niet meer. 
Toch lukte het hem in 1615 met financiële steun een eigen bedrijf te stichten, dat in het volgende jaar met de productie begon. Zijn eerste opdracht was een grote serie tapijten voor de Deense koning, die in 1620 tot 26 stuks was uitgegroeid. Er moet hard gewerkt zijn op het atelier, maar waarschijnlijk heeft Van Mander toch te scherp met Spiering willen concurreren. Hij moest grote sommen betalen voor de specialisten. In 1621 werd hijzelf onder curatele gesteld, maar het bedrijf bleef een enorme productie van nog betere kwaliteit behouden. In 1622 werd Van Mander failliet verklaard, in 1623 stierf hij. Zijn materiaal en ontwerpen werden door Spiering overgenomen. 
Alexander de Grote was een geliefd onderwerp voor tapijtwevers. We weten dat Van Mander op zijn minst vier series Alexander-tapijten heeft geproduceerd. Maar al eerder komt Alexander voor als één van de negen beroemde mannen (o.a. in een begin 15 de eeuwse tapijtenserie in The Cloisters, New York) en als grote heerser (in een serie voor het Bourgondische Hof, nu in Roma) In Van Mander's tijd lag de nadruk vooral op de beslissende ogenblikken in de geschiedenis en op de morele eigenschappen van de grote man. 
Op het zojuist verworven wandtapijt is een veldslag te zien. Van de vele veldslagen die Alexander heeft geleverd, is deze te identificeren op grond van de olifanten aan de rechterkant. Zij bewijzen dat het hier om één van de beroemdste gevechten gaat: de slag bij de Hydaspes in 326 v. Chr. Deze rivier (de tegenwoordige Jehlum, West-Pakistan) vormde de scheiding tussen Alexander's leger en dat van koning Porus. Porus was de belangrijkste tegenstander op de grote veroveringstocht naar het Oosten en Alexander was de belangrijkste tegenstander op de grote veroveringstocht naar het Oosten en Alexander was vooral bang voor zijn 200 olifanten. Deze konden alleen door het voetvolk bestreden worden, de ruiters waren er niet op getraind. 
Alexander liet op een stormachtige maanloze nacht een deel van het leger onverwacht een eind verder de rivier oversteken. Zijn tactiek was erop gericht om de olifanten en de ruiterij van Porus te scheiden, zodat zijn voetvolk de olifanten kon aanvallen. Dit lukte en de olifanten gingen, vriend en vijand vertrappend, op de vlucht. De superieure gevechtstechniek van de Grieken, oprukkend in een phalanx met aaneengesloten schilden, zorgde er toen voor dat Alexander de slag won. Hij maakte de overwonnen Porus tot zijn vazal en liet hem verder regeren in zijn koninkrijk. 
Het ontwerp van Van Mander gaat terug op de biografie van Alexander in de parallelle levens van Plutarchus (ca.46 - na 120) In de tweede helft van de 16de eeuw beleefde deze Griekse schrijver een enorme populariteit, vooral na het verschijnen van een zeer matige Franse vertaling van Jacques Amyot (1559, vele malen herdrukt) Deze vertaling werd opnieuw vertaald, in het Engels door Sir Thomas North (1579, uitgebreid geciteerd door Shakespeare) en in het Nederlands door Aarnoud van Zuylen van Nyevelt (Leiden, 1603, herdruk Delft 1644) Er was echter in 1601 in Leiden al een eerdere vertaling van Everart verschenen, die gebaseerd was op een Latijnse versie van Darius Tibertus. Het is onduidelijk of Van Mander één van de Leidse versies heeft gebruikt of de vertaling van Amyot. 
Vele details uit het verhaal zijn op het tapijt terug te vinden. Op de achtergrond is het water van de Hydaspes te zien met aan de rechterkant de slag, waarin de olifanten duidelijk zichtbaar zijn. Het centrum van het tapijt wordt ingenomen door koning Porus, die door Plutarchus beschreven wordt als een enorme man, bijna even groot als zijn olifant, hoewel dit beest groter was dan zijn soortgenoten. Deze olifant beschermde zijn meester, maar toen hij voelde dat Porus door zijn wonden was verzwakt, knielde hij neer en liet Porus zachtjes op de grond glijden. Daarna trok hij met zijn slurf voorzichtig de spiesen en pijlen uit de wonden. Toen Porus voor Alexander gebracht was vroeg deze, hoe hij behandeld wilde worden. Het antwoord was: koninklijk. Alexander vroeg of hij er niet nog iets aan toe te voegen had, maar Porus antwoordde dat het woord koninklijk reeds alles inhield. Daarop gaf Alexander hem niet alleen de regering over zijn eigen koninkrijk, maar voegde er nog een groot gebied aan toe. 
Op het tapijt is het ogenblik afgebeeld waarop Porus in zijn macht wordt bevestigd. Alexander heeft zijn blinkende zwaard opgeheven. Hij zit op zijn beroemde paard Bucephalus, dat korte tijd later zou sterven. Naast Porus lijkt de 30-jarige Alexander een tengere jongeling. 
Van Mander heeft Porus en de zijnen onderscheiden van de Grieken door ze negroïde trekken te geven: platte neuzen en dikke lippen. Met historische en topografische juistheid nam men het in de 17de eeuw nog niet zo nauw. 
De compositie van het tapijt is door Van Mander op superieure wijze opgelost. Porus vormt de verbinding van de hoofdscène links met de veldslag rechts. Vanuit onze links-rechts leesrichting kijken we met Alexander mee, worden tegengehouden door Porus, maar tegelijkertijd in een diagonaal dalende lijn naar rechts geleid, vanwaar we in een slinger van vechtenden naar boven terugkomen bij de gebeurtenissen aan de rivier. Het geheven zwaard van Alexander, dat in de drukke achtergrond gemakkelijk verloren zou kunnen gaan, heeft bijzondere nadruk gekregen door het erachter geplaatste vaandel. 
Overal is de liefde voor het detail merkbaar. Vooral in de wapenrustingen, maar ook in de bloemen op de voorgrond, waar de toen nog nieuwe tulpen opvallen (zouden ze daarom precies onder de speer van Porus zijn geplaatst?) De rand, met een vlechtwerk van bloemen en druiven, verlevendigd door vogels, is sterk verwant aan de boorden van de Scipiotapijten van Spiering, die waarschijnlijk ook door Van Mander ontworpen zijn. 
In de documentatie, die door G.T. van IJsselsteyn is bijeen gebracht, is ons tapijt niet met zekerheid te traceren. Hoewel juist over de Alexander-serie vrij veel informatie bestaat, zijn de gegevens over de kleur van de rand en de maten moeilijk met dit tapijt in overeenstemming te brengen. In ieder geval kunnen we concluderen dat Van Mander vier, misschien wel vijf "kameren van Alexander" heeft geweven. En waarschijnlijk kennen we de oude naam van de voorstelling, al wordt die genoemd in verband met een tapijt met rode rand, terwijl het onze een blauwe heeft: 'de battalie van Poorus'.

Koning Porus voor Alexander de Grote

N. de Graaf

Een ronde schotel, zogenaamd Zwart Delfts met floraal decor op zwart fond, op standring. Decoratie aan de rand met bloemmotieven en in het midden bloemmotieven en een vogel op een tak. 
 
In 1978 bestond De Porceleyne Fles 325 jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum werd de productie hervat van het befaamde Zwart-Delfts van weleer. De voorwerpen met een polychrome versiering op een glanzende lakzwarte ondergrond komen wat betreft de vorm in grote lijnen overeen met het type producten dat al eeuwen lang in Delft werd gemaakt. De hier afgebeelde collectie uit 1978 bestaat uit een serie schotels en tevens uit nieuw ontworpen vazen, schaaltjes en een kom. 
Aan het begin van de achttiende eeuw liet men zich inspireren tot dergelijk zwart Delfts door lakwerk en het zogenoemde Famille Noir porselein na te bootsen. Dergelijk geëmailleerd Chinees porselein in de kleuren vert, rose, noire en jaune ontstond tijdens het bewind van keizer Kangxi (1662-1722). In de negentiende eeuw verdeelde men dit porselein onder in familles en werd de overheersende kleur hieraan toegevoegd. 
Om in het jubileumjaar 1978 het Zwart-Delfts te introduceren, werd het jaar daarvoor opnieuw begonnen met de ontwikkeling van dit product. Nieuwe decors werden ontworpen die in samenwerking met de modelleur en het ceramisch laboratorium werden afgestemd op kleuren, modellen en glazuur. 
In een publicatie uit 1978 waarvan de titel verwijst naar de gelijknamige in 1962-1963 te Amsterdam gehouden tentoonstelling 'Het wondere zwart van Delft', spreekt de toenmalige directeur van De Porceleyne Fles, J. Dekker, zijn bewondering uit voor 'de levendige plateelkleuren met teruggehouden toon, aangebracht tegen het diepe, lakzwarte fond, afgedekt met transparante glazuur, waardoor de typische zachte hoogglans ontstaat en daardoor sterke herinneringen oproept aan de zo beroemde chinese lakpanelen'. Hierbij vallen op 'de fraaie oosters-georiënteerde bloem- en bladmotieven, die tot evenwichtige decors zijn samengesteld', aldus Dekker, 'terwijl veel van deze decors verder uitgewerkt werden door de toevoeging van een sierlijk vogelmotief'. Op 26 september 1978 werd de jubileumcollectie Zwart-Delfts aan Koningin Juliana gepresenteerd. 
Ongetwijfeld zal vooral de faam van het achttiende eeuwse Zwart-Delfts de beweegreden zijn geweest om juist bij het 325-jarig jubileum een dergelijke productie te hervatten. Het glanzende lakzwarte Delfts geldt immers als het ultieme bewijs van de technische hoogstandjes uit die tijd. Tot op de dag van vandaag wordt een keur aan zwart siergoed op de markt gebracht: van wandversiering en kaststellen tot kandelaars en in tal van kleuren uitgevoerde koetjes. 
In de jaren 70-80 werd in Gouda eveneens aardewerk met een hoogglanzend zwart oppervlak op de markt gebracht. Voorwerpen als een plateau en theebusjes vertonen een fraai Oosters decor met karakteristiek bloemwerk en pagodeachtige bouwsels.

Jacob Jansz. van Velsen

Portret van een zittende man op een kruiwagen

Potterij Rembrandt (Nijmegen)

In 1913 werd herdacht dat het honderd jaar geleden was dat Nederland van de Fransen werd bevrijd. Ter herinnering hieraan werd ondermeer dit schoteltje vervaardigd met het opschrift 'Zoo lang dees'kaars blijft aan, zal Oranje nooijt ten ond'ren gaan 1813-1913'. De brandende kaars verwijst naar een gebeurtenis voorafgaand aan het herstel van het stadhouderschap in 1787. In Amsterdam, die als laatste stad van de patriotten bevrijd was, stad een winkelier een kaars aan voor het prinselijk paar in zijn etalage in de Kalverstraat.

Schoteltje t.g.v. 100-jarig bestaan Koninkrijk Holland

Calvé Delft

Fles Calvé saladesaus bacon, 250 ml

Pauwenschotel met op de rand een bloemornament tegen een achtergrond van spiraalmotieven.

Schotel met waaier- of pauwenverendecor

Leon Senf

Bekervaas 'kamelenvaas'

Pieter Jansz. van Ruyven

Pyrrha en Deucalion brengen na de overstromingen een offer op het altaar van Zeus. Op aanraden van de Oppergod gooien zij stenen over hun schouder, die daarna in mensen veranderen.

Pyrrha en Deucalion

Kate

Adolf le Comte

Naast de siervoorwerpen werden ook tegelplaten en grotere wandbekledingen in Jacoba-aardewerk vervaardigd die werden ontworpen door Adolf le Comte. Ook hiervoor gold dat de vormen werden vervaardigd uit inheemse kleisoorten. De afbeeldingen tonen landschappen en figuren of zijn dikwijls afgeleid van beroemde schilders uit de Gouden Eeuw zoals Rembrandt (1606-1669) en Jan Steen (1626-1679).1 (afb. 1) 
Het tweede voorbeeld van Jacoba-aardewerk is deze rechthoekige plaat die is voorzien van een opstaande geknepen rand (XIII, cat.nr. 75). De ingekraste decoratie toont een rivierlandschap dat is gestoffeerd met een aantal personages en grazend vee. Op de achtergrond is het silhouet van de stad Delft te zien met aan de bovenrand het stadswapen en het opschrift Delft.

Plaque met zicht op Delft

De engel des Heren doodt het Assyrische kamp

A.P. Guerain

Met de nieuwe types: het Berbas met het Reflet Métallique en het Jacoba-aardewerk speelde Adolf le Comte in op de nieuwe productiemogelijkheden. Hiervan bleef de productie echter een nevenactiviteit naast de productie van Blauw-Delfts en traditioneel aardewerk. Bij de nieuwe types stond het ambachtelijke aspect voorop. Zowel het vormen van de voorwerpen als het beschilderen gebeurde handmatig. 
Het derde vernieuwde product, het Porselein-Biscuit, is anders van karakter dan het Berbas en Jacoba-aardewerk. Het werd rond 1900 ontwikkeld en in 1902 geïntroduceerd op de Eerste Internationale Tentoonstelling van Moderne Decoratieve Kunst in Turijn waar de kritieken lovend waren. Desondanks werd deze productie nooit echt populair bij het grote publiek en werd de fabricage dan ook na enkele jaren gestaakt. 
Het product bestaat uit een mat, ongeglazuurd porselein dat is versierd met een ingegrifte abstracte decoratie gecombineerd met slibvlakjes in blauw, groen, rood of zwart. De lijnen zijn opgevuld met goud. Le Comte was ook nu verantwoordelijk voor het ontwerpen van de decors en de modellen. Het assortiment bestaat voornamelijk uit vazen, aangevuld met een enkele tegel of pendule. De keuze voor het vervaardigen van porselein kwam deels voort uit het streven de kwaliteit te verbeteren en poreusheid tegen te gaan. Ook zal het een concurrerende reactie zijn geweest op het zo populaire eierschaalporselein van de Haagse plateelbakkerij Rozenburg. 
Het ongeglazuurde porselein was voor gebruik echter niet geschikt omdat het vuil aantrok. De binnenkant van het gebruiksgoed werd daarom voorzien van een transparant glazuur. Deze vaas die aan de binnenkant is geglazuurd, is een voorbeeld van deze Porselein-Biscuit productie. De ingegrifte symmetrische decoratie bestaat uit gestileerde florale motieven van met goud ingekleurde lijnen en groen porseleinslib.

Pieter Gerritsz. Groen

Beker met licht spreidende, concave wand, geprofileerde voet en omgeslagen bovenrand. De wand is versierd met gegraveerde voorstellingen over de haringvisserij, onderin drie haringsbuizen, bovenin grotesken met cartouches waarin visser, boerin en marskramer op het fries jachttaferelen met vos, haas, honden en everzwijnen. Ingegrifte letters P.K.I.M. en P.G.P. zijn ongetwijfeld van de schenkers.

Beker met gravering van de haringvisserij

Maggi Giles

'George & Dragon, Burpham'

De tweede groep die tot het Nieuw Delfts behoort is het Nieuw-Perzisch dat is geïnspireerd op Syrische en Iranese keramiek uit de zeventiende eeuw. Kenmerkend voor dit Islamitische product zijn de kleuren blauw en groen op een wit fond onder een doorzichtig, kleurloos glazuur. 
Hiernaast werd ook gebruik gemaakt van een karakteristiek turkooize, doorzichtig glazuur waaronder de zwarte tekening direct op de lichtgrijze scherf werd aangebracht. 
Dit laatste inspireerde De Porceleyne Fles tot het maken van de groene, dekkende glazuurlaag die een enkele keer kobaltblauw was. 
De beschildering van de voorwerpen is eenvoudig. 
De decoratie van flessen en kleine vazen bestaat voornamelijk uit geometrische en florale motieven in banden of compartimenten. 
De patronen op kleine borden worden vanuit het midden opgebouwd en waaieren als bloemen uit. 
De grote vazen en borden tenslotte zijn voorzien van een hoofdmotief van een hert of een vogel tussen rankwerk. 
Ondanks de overeenkomsten zijn de voorbeelden niet slaafs gekopieerd maar zijn de repeterende geometrische ornamenten en slingerende plantenranken eerder geïmiteerd. 
Bij vroege voorbeelden werd niet alleen gebruik gemaakt van doorzichtig turkooiskleurig glazuur, maar ook van kleurloos transparant glazuur. 
Om de kleuren wat op te lichten, gebruikte De Porceleyne Fles licht- en donkerblauw in plaats van de combinatie donkerblauw en zwart zoals bij de Oriëntaalse voorbeelden. 
Het oppervlak van de vazen, kannetjes en kommen van De Porceleyne Fles is veelal verdeeld in rechthoekige vlakken of ruitpatronen die zijn opgevuld met kleine spiralen of gestileerde fantasiebloemen in een alles bedekkend patroon (horror vacui). 
Verder werden herten afgebeeld en vissen in scholen of paarsgewijs.

Dit tafereel van twee vogels op een aanlegsteiger en op de achtergrond een boerenhoeve is een typisch Nederlands landschap. Toch is dit bord ook geïnspireerd op Syrische en Perzische keramiek uit de 17de eeuw en wordt daarom ‘Nieuw-Perzisch’ genoemd. Dit type is vooral te herkennen aan de turquoise kleur en wordt met name tussen 1910 en 1930 geproduceerd door Aardewerkfabriek De Porceleyne Fles in Delft. 
Kortom: een typisch Hollands product met een oosters tintje.

Jaap van den Ende

Twaalf verschillende onregelmatige hoekige vormen, die elkaar slechts op enkele punten raken, en die in een diagonaal zijn 'opgebouwd'. Het doek heeft een donkere ondergrond waarop in lichtere kleur in verschillende richtingen verfstreken op zijn aangebracht.

Stapeling 12 delen

Blik met 'Livio fijnste slaolie'

Majorette

Speelgoedauto Gist-Brocades

Gebrs. Manger chemicaliën-desinfectiemiddelen'

Het schaaltje is hartvormig en heeft een standring en een geaccoleerde rand met lip. 
Het plat heeft een geschulpte cartouche waarin een Hollands havengezicht met wolken, een kerktoren, bootjes en twee mannen met hoed op de kade. Langs de rand loopt een blauwe band. 
Het schaaltje is qua vorm en decoratie een navolging van Delfts aardewerk vervaardigd door plateelschilder Frederik van Frijtom.

Een tazza is een van origine een schotelvormige, ondiepe drinkschaal op een hoge voet en wordt door de Italiaanse majolica-industrie in Nederland geïntroduceerd. Het decor bestaat uit een stervormige bloem in het midden met daaromheen grotesken. Dit zijn motieven die zijn geïnspireerd op Romeinse schilderingen uit Rome. Vooral de Noord-Nederlandse plateelindustrie is beïnvloed door deze stijl.

Suikerstrooier, stel, met geprofileerde voet en geprofileerd rond lijf waarop het wapen van Willem IV is gegraveerd. De doppen zijn in ajourwerk.

Marri Oosterholt

Drie misvormde bussen

Hendrik Ilcken

Mosterdpot met hoge, concave voet, J-vormige wand, hoge C-vormige oren, en hoog, sterk concaaf deksel met eikelvormige knop. Wand met ajour, het zilver gegraveerd. Deksel met gaatje voor lepeltje. De deksel en voet zijn versierd met gegraveerde bladeren. Binnenin een blauw glazen bakje.

Blauwe poort

Objectgegevens

Heb je een opmerking?

Duik in onze collectie

R70-54

De bewening van Christus

Gezicht in de Nieuwe Kerk te Delft met de memorietafel van Adriaen Teding van Berkhout

Nautilusbeker met zingende faunen

Portret van Willem van Oranje op 22-jarige leeftijd

R70-54

De bewening van Christus

Gezicht in de Nieuwe Kerk te Delft met de memorietafel van Adriaen Teding van Berkhout

Nautilusbeker met zingende faunen

Portret van Willem van Oranje op 22-jarige leeftijd

R70-54

De bewening van Christus

Gezicht in de Nieuwe Kerk te Delft met de memorietafel van Adriaen Teding van Berkhout

Nautilusbeker met zingende faunen

Portret van Willem van Oranje op 22-jarige leeftijd

Bekijk

Over ons

Bezoekadres

Openingstijden

Blijf op de hoogte

Blauwe poort

Objectgegevens

Heb je een opmerking?

Duik in onze collectie

R70-54

De bewening van Christus

Gezicht in de Nieuwe Kerk te Delft met de memorietafel van Adriaen Teding van Berkhout

Nautilusbeker met zingende faunen

Portret van Willem van Oranje op 22-jarige leeftijd

R70-54

De bewening van Christus

Gezicht in de Nieuwe Kerk te Delft met de memorietafel van Adriaen Teding van Berkhout

Nautilusbeker met zingende faunen

Portret van Willem van Oranje op 22-jarige leeftijd

R70-54

De bewening van Christus

Gezicht in de Nieuwe Kerk te Delft met de memorietafel van Adriaen Teding van Berkhout

Nautilusbeker met zingende faunen

Portret van Willem van Oranje op 22-jarige leeftijd

Bekijk

Over ons

Bezoekadres

Openingstijden

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

Blijf op de hoogte