Van februari tot juni 2023 presenteerden we de tentoonstelling Het Delft van Vermeer. Wie was deze beroemde schilder? Hoe was hij verbonden aan Delft? En hoe zag Delft er eigenlijk uit in de 17de eeuw? We blikken terug op een uitzonderlijke tentoonstelling aan de hand van enkele highlights.

Een terugblik op de tentoonstelling 

Highlights uit Het Delft van Vermeer

Prinsenhof delft homepage

Michiel van Mierevelt

Portret van Maurits uit de reeks die Michiel Jansz. van Mierevelt schilderde in opdracht van de stad Delft. Op dit portret draagt Maurits de Orde van de Kouseband. Verder draagt hij traditionele Spaans georiënteerde kleding. Zijn enige luxe is de kant waarmee de kraag boven het wambuis is afgezoomd. 
 
Maurits is de zoon van Willem van Oranje en diens tweede echtgenote Anna van Saksen. In 1585 werd hij benoemd tot kapitein-generaal en stadhouder van Holland, Zeeland etc. en later tot militair leider. Samen met zijn neef Willem-Lodewijk moderniseerde hij zijn leger tot een model krijgsmacht en dreef de Spanjaarden terug tot beneden de rivieren. Tussen 1590 en 1600 veroverde hij diverse steden. Nadien kreeg hij te maken met de bekwame Spaanse veldheer Spinola tegen wie hij militair niet opgewassen was. Maurits wordt wel de 'klassieke' veldheer genoemd. Hoewel hij talrijke liefdesverhoudingen en 13 onechte kinderen had, is Maurits ongehuwd gebleven. Na zijn dood werd hij opgevolgd door zijn halfbroer Frederik Hendrik.

Portret van Maurits

Portret van Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg (1560-1620)

Cornelis Visscher (I)

Portret van Willem van Oranje (1533-1584) uit een serie die Michiel Jansz. van Mierevelt (1566-1641) schilderde in opdracht van de stad Delft. Oranje wordt afgebeeld als een waardige en wijze man, gekleed in een bontgevoerde tabbaard (een soort toga) met goudstiksel op de pronkmouwen. Schuin achter Oranje ligt op een tafel een briefje met een Griekse tekst die vertaald luidt: 'O Zeus, moge hij die deze ellende bracht u niet ontsnappen'. Dit is een verwijzing naar de moord op Oranje in 1584. Zeus was de god van het licht, de hemel en de bergtoppen en werd gezien als de vader van en heerser over goden en mensen. De verwijzing naar Zeus zorgt ervoor dat diens kwaliteiten afstralen op Willem van Oranje: een barmhartige heerser die de zwakken beschermt. 
In het midden rechts staat het volgende opschrift: 'Faciem huius ad principale Cornely de Visscher fecit M. a Miereveld'. Dit betekent dat een door Cornelis de Visscher (ca. 1520-1586) gemaakt portret Van Mierevelt tot voorbeeld diende. Het origineel van De Visscher is onbekend.

Portret van Willem van Oranje

Willem van Oranje wil zo veel mogelijk vertrouwelingen op belangrijke bestuurlijke functies. Daarom stelt hij in 1573 Pieter van der Meer (1534-1616) aan als raadsheer bij het Hof van Holland. Van der Meer is vanaf 1575 tot aan zijn dood ook pensionaris van Delft. Als de belangrijkste rechtsgeleerde heeft over een lange periode, en zeker ten opzichte van de steeds wisselende burgemeesters, belangrijke invloed op de stadspolitiek.

Portret van Pieter van der Meer

Portret van Hugo de Groot (1583-1645), borststuk 3/4 naar rechts

Portret van Hugo de Groot (1583-1645)

Portret van Louise de Coligny

Vooral vanaf de gevangeneming van haar man (Hugo de Groot) speelde Maria van Reigersberch een belangrijke rol in zijn leven. Zij vergezelde hem naar Slot Loevestein en voegde zich later bij hem tijdens zijn ballingschap. Zij stelde alles in het werk om Hugo de Groot in zijn rechten te herstellen. Zij overleed acht jaar na haar man in Den Haag.

Portret van Maria van Reigersberch, echtgenote van Hugo de Groot

Portret van Prins Maurits (1567-1625). Kniestuk in harnas naar rechts, blootshoofds, veldheerstaf in rechterhand; de linker steunt op een tafel waarop een helm met rode vederbos, links een gordijn.

Portret van stadhouder Maurits, bevelhebber van de Hollandse troepen

Zelfportret van Michiel van Mierevelt terwijl hij zijn kleinzoon Jacob Delff II schildert

Portret François van Kinschot 1577-1651

Daniël van den Queborn

Ze is pas twee jaar oud als in 1571 het conflict tussen haar ouders, Willem van Oranje en Anna van Saksen, een hoogtepunt bereikt en ze wordt ondergebracht bij haar oom Jan op Kasteel Dillenburg. Het is een droevige situatie: Emilia zou haar moeder niet meer terugzien. Na de dood van ook haar vader wil Emilia dan ook niks liever dan naar Delft afreizen en bij haar familie zijn. Pas in 1588, vier jaar later, is het eindelijk zover en komt ze in het Prinsenhof wonen. 
 
Aan het hof van Maurits is Emilia een graag geziene gast. Met haar schoonheid staan de huwelijkskandidaten in de rij, maar Emilia is kieskeurig. Tot ze de in ballingschap levende kroonprins Emanuel van Portugal ontmoet. Een probleem: Emanuel is katholiek en van Maurits krijgt zij daarom geen toestemming om met hem te trouwen. Emilia laat het er niet bij zitten en trouwt in het geheim met Emanuel. Die avond nog schrijft ze een brief aan de Staten-Generaal waarin zij haar geheime huwelijk en vrije keuze verdedigt. Het mag niet baten, ze keuren het huwelijk af en ze krijgen huisarrest in Duitsland. Pas een jaar later, na de geboorte van hun eerste kindje, mag het echtpaar terugkeren naar Delft. Er worden daarna nog negen kinderen geboren. 
 
Het huwelijk zou vele jaren later alsnog ontbonden worden omdat Emanuel na het overlijden van Maurits, onverwachts de kant van Spanje kiest. Emilia, vastberaden als altijd, weigerde om zich in te laten ‘met de moordenaars van haar vader’. Vijf van haar acht kinderen liggen begraven in de Waalse Kerk van het Prinsenhof.

Portret van Emilia, prinses van Oranje, prinses van Portugal (1569-1629)

Cornelis de Man

Cornelis de Man was regent van de Kamer van Charitaten. Rond 1685 schonk hij het schoorsteenstuk dat de bijbeltekst 'Ik ben het brood des levens' uitbeeldt. (Joh. 6: 35a) Op het schilderij is een engel afgebeeld die een vierkant armenbrood uitdeelt. DIt 'armenbrood', met stempel, werd in de bakkerij van de kamer gebakken.

Allegorie op de Caritas

Simon Opzoomer

De hertog van Alva neemt een smeekbede in ontvangst

Jan Henderikse

The Sunny Side of Myrtle; Myrtle Avenue VI

Hendrick de Meijer

De verovering van de stad Hulst in 1645, met links op de voorgrond Frederik 
Hendrik te paard. De stad was in 1591 al veroverd door Maurits, maar moest later 
weer worden prijsgegeven.

De overgave van Hulst in 1645

Pieter de Hooch

Een moeder met twee kinderen en een bediende

Peter Snayers

Het beleg van Oostende (1601-1604) met links op de achtergrond de Noordzee. De stad wordt na een beleg van drie jaar ingenomen door Spinola, een Italiaanse veldheer die in 1605 het opperbevel krijgt over heel het Spaanse leger in de Nederlanden. 
 
Oostende was een bijna onneembare vesting aan de Vlaamse kust, die al vanaf het begin van de Nederlandse Opstand in handen van de Republiek was. Tussen 1601 en 1604 werd de stad door de Spaanse legers, onder leiding van Spinola, belegerd. De bevoorrading over zee en de zware vestingwerken stelden de belegerden in staat het beleg lang vol te houden. Door de lange duur van het beleg kreeg de stad de bijnaam 'het Nieuwe Troje'. Op 20 september 1604 moest de stad zich toch overgeven. 
 
Op de voorgrond is een deel van de meer dan veertig Spaanse schansen en forten rond Oostende te zien. Boven op het hoge duin staat 'de Grote Kat', de belangrijkste batterij van de belegeraars. Op de achtergrond ligt de havenstad Oostende, omgeven door zware vestingwerken. Van de stad zelf is, als gevolg van langdurige beschietingen, weinig meer over. Op de Noordzee varen oorlogsschepen. Aan de horizon zijn de omtrekken van het kamp van Bucquoy te zien.

Het beleg van Oostende (1601-1604)

Simon de Vlieger

Het grootste schip is de ‘Aemilia’ Tromps vlaggenschip waarmee hij in 1639 de Tweede Spaanse Armada vernietigt tijdens de Slag bij Duins. Achter het schip vaart een sloep met hoge officieren naar de wal. De ‘Aemilia’ vuurt aan bakboord een saluut af.

Het vlaggenschap de ‘Aemilia’ van admiraal Maarten Harpertsz. Tromp op de Maas voor Den Briel

Cornelis Jacobsz. Delff

Keukenstuk met liefdespaar omringd door voedsel en keukengerei

Johan Bernhard Wittkamp

‘Kiest u voor koning Filips II of voor de Opstand?’ Voor dit dilemma staat de katholieke Huijg Van Groenewegen van Delft in 1573. Moedig zou de voormalige burgemeester ‘Ik kies voor Delft’ hebben geantwoord. 
 
Huijg van Groenewegen was in 1572 een van de laatste katholieke burgemeesters van Delft. Aanleiding voor de ontmoeting was een mogelijke verdenking van samenzwering tegen de prins. Toen een aantal watergeuzen eind 1572 in opdracht van hun aanvoerder Lumey, de prior van het Delftse Sint Agathaklooster Cornelis Musius vermoordden, was voor velen de maat vol. Tot Van Groenewegens genoegen kregen de Delftse stadsbestuurders op 5 januari 1573 de opdracht van de prins om namens de Staten Lumey gevangen te zetten. Van Groenewegen was als aanvoerder van de schutterij een van de mensen die Lumey persoonlijk in de kraag vatte. Toen de Spaanse stadhouder Bossu hoorde van deze gevangenneming dacht hij dat er sprake was van verzet tegen de opstandelingen en schreef hij Van Groenewegen een brief waarin hij hem aanmoedigde ook Willem van Oranje gevangen te nemen. Deze brief belandde echter via een vertrouweling bij de prins, die vervolgens Van Groenewegen bij hem liet komen in het Prinsenhof. Van Groenewegen verklaarde onder ede dat hij onschuldig was en niet verantwoordelijk kon worden gehouden voor Bossu’s schrijven. Hij koos de kant van de opstandelingen, maar toen hij vervolgens ook niet in een plan van de prins wilde meegaan, om Bossu op zijn beurt in de val te lokken, werd hij onder huisarrest geplaatst. Na zijn vrijlating besloot Van Groenewegen zijn stad voorgoed te verlaten. 
 
Het schilderij van Wittkamp was een geschenk van de kinderen van de Delftse burgemeester Hendrik van Berckel (1783-1862), bij zijn aftreden als burgemeester in 1848. Zijn oudste zoon had voor de schilder een uittreksel vervaardigd uit Oorsprongh, begin en vervolgh der Nederlandsche oorlogen (1621) van Pieter Christiaensz Bor (1559-1635), waar een uitgebreide passage over de ontmoeting tussen Van Groenewegen en Willem van Oranje in te lezen staat. Zijn vader was in 1840 de eerste katholieke burgemeester van Delft sinds Van Groenewegen.

Ontmoeting tussen Willem van Oranje en de Delftse burgemeester Huig Jansz. van Groenewegen

Johannes Huibert Prins

de toren van de Nieuwe Kerk nog met oude lage spits, op de voorgrond links de zuidzijde van het Raadhuis, enkele personen passeren een aldaar staande wagen met paard, voor de Nieuwe Kerk een rij geschoren bomen als middelpunt van het schilderij, rechts de huizen van de zuidzijde der Markt waarvan de meeste nog van luifels voorzien

De markt in Delft vanuit het westen gezien

onbekend

Beeld of balkdrager voorstellende Sint Stephanus

Auke Hettema

Beeld van Willem van Oranje

Geldkist met bewerkte slotplaat

Hellebaard

Stokwapens of hellebaarden met een scherpe punt op een lange schacht worden gebruikt om de cavalerie te bestrijden: zo kan een voetknecht een ruiter afweren of zelfs aanvallen. Met de punt wordt de tegenstander belaagd, de haak wordt gebruikt om hem uit het zadel te lichten en een bijlpunt dient om door een harnas heen te dringen.

Stokwapens hebben betrekking op alle blanke wapens die op een stok of schacht zijn gemonteerd. Ze komen pas voor op schuttersstukken in het vierde kwart van de zestiende eeuw als deze schilderijen een militair karakter krijgen. Het meest voorkomende stokwapen, ook op schilderijen is de piek, die een lengte had van 5 meter. Verwant aan de piek zijn de kleinere stokwapens met een relatief brede bladvormige, opengewerkte punt die al op de vroegste militaire schilderijen voorkomen als onderscheidingsteken van officieren. Een aantal stokwapens hadden naast hun betekenis als wapen een symbolische functie: ze werden gedragen om rang en autoriteit van de drager te onderstrepen. Dit komt vooral tot uiting bij stokwapens als hellebaarden en partizanen. 
 
Op de schuttersstukken rond 1580 worden de stokwapens gedragen door bevelvoerenden en hebben een decoratieve functie. De los aangebrachte zijden of wollen kwasten of troetels en het aan jachtwapens ontleende stokbeslag bestaande uit linten, textiel, leer en vergulde nagels kunnen worden genoemd. 
 
Hellebaard: 
Een hellebaard is een houw- en stootwapen uit de middeleeuwen. Het bestaat uit een lange stok met een ijzeren punt, en daaronder, tegenover elkaar geplaatst, een bijl en een haak. De hellebaard werd gebruikt ter bestrijding van ruiters door voetvolk. Sinds het laatste kwart van de 16de eeuw is de hellebaard een kenteken van de onderofficier geworden (sergeants en korporaals).

Henk Peeters

60-05 B

Calvé sleutelhangers

Nederlandsche Oliefabriek 

Doos 'Calvé pizza Bolognese'

Doos 'Calvé pizza Napolitana'

Kaart Uw karakter onthuld door de sardine Amieux

Knijpfles 'Calvé Curry'

Knijpfles 'Calvé Curry-Ketchup speciaal'

Knijpfles 'Calvé mosterdsaus speciaal'

Knijpfles 'Calvé Pangangsaus'

Naambord RDH (Reineveld Den Haag)

Majorette

Speelgoedauto Gist-Brocades

Speld huwelijk Juliana en Bernard

Speld met het wapen van Noord-Holland

Jan Luyken

'De Vierderlei Dood-straffen der aal-Oude Joden; als meede eenige onder hen by toeval van andere Volken ontleend'

Speld met het wapen van Zuid-Holland

Gepolychromeerd houten beeld van een adellijke Balinese vrouw in bruidskostuum. 
Dit beeld is gemaakt aan het begin van de twintigste eeuw en vormt de overgang naar een meer wereldse houtsnijkunst. Daarvoor was het Balische houtsnijwerk vooral gebruikt voor religieuze doeleinden. Bij dit beeld hoort een man in traditioneel kostuum (zie S 300-122)

Gepolychromeerd houten beeld van een adellijke Balinese vrouw in bruidskostuum

Gepolychromeerd houten beeld van een adellijke Balinese man in trouwkostuum. 
Dit beeld is gemaakt aan het begin van de twintigste eeuw en vormt de overgang naar een meer wereldse houtsnijkunst. Daarvoor was het Balische houtsnijwerk vooral gebruikt voor religieuze doeleinden. Bij dit beeld hoort een vrouw in traditioneel kostuum (zie 300-121).

Gepolychromeerd houten beeld van een adellijke Balinese man in trouwkostuum

Gepolychromeerd houten beeld van Hanuman, overhoeks staande op een voetstuk met zwart en gouden wolkenmotief, zijn apenvoeten van elkaar en de knieën gebogen. Hij heeft de armen gebogen en de handen in de zij. De aap heeft aan zijn rechterhand een lange gebogen duimnagel. Zijn lichaam is lichtblauw gekleurd, terwijl op armen en benen en in de oksels zwarte haartjes zijn weergegeven. 
Zijn korte broek is rood met in verguldsel een Chinees siermotief. Verder heeft hij een schouderbedekking met franje, vergulde sieraden: halsketting, waardigheidsteken en een gordel, met in een driehoek twee banen over de dijen. Van de korte dodot zijn plooien zichtbaar tussen de voeten, achter en op zij van de figuur. Zijn staart houdt hij sierlijk in drie bochten, die eindigen in een vergulde knop, omhoog. De figuur is moeilijk te identificeren, daar hij de blauwe kleur van Nila heeft maar de lange duimnagel van Hanoman, die gewoonlijk als een witte aap wordt voorgesteld met een geblokte dodot, ten teken dat hij kan vliegen.

Gepolychromeerd houten beeld van Hanuman

Bolvormige hoed, rood geverfd, veelal door koetsiers gedragen. Gemaakt van bamboe met de tweeslagmethode. Voorzien van een dubbele wand; de buitenkant is met vliegerpapier overtrokken en groen geverfd met figuren in goud (hanen, gevleugelde paarden, sterren, ranken). De hoed heeft een stevige bamboerand.

Franciscus Wilhelmus van der Haagen [Arnhem]

Blindboogtracering benedenverdieping, Gemeentelandshuis, Oude Delft W.Z. No. 167

'Néé geen ontslagen bij Calvé We gaan dat tot op de bodem uitzoeken'

Jan Harmensz. Muller

Peter Paul Rubens

Serenissimo et Potentissimo Alberto

Henk Molenaar

'number four'

Dirk van de Goorberg

avondmaalskan met deksel

Blik met 'Livio fijnste slaolie'

Blik Delfia braadolie / minjak goreng

Blik, produktverpakking voor Delfia braadolie / minjak goreng

Mannelijk voorouderbeeld, adu siraha salawa

Bodebus Hof van Delft

Maggi Giles

De Ark van Noach

Aardewerk scherf met een decoratie oefening. Bij plateelbakkerijen zijn veel van deze 'oefenscherfjes' aangetroffen. 
De vondst van deze scherf in een beerput bij een woonhuis ligt dan ook niet voor de hand.

Calvé Delft

Fles Calvé saladesaus bacon, 250 ml

Fles Calvé saus 'Tio Sancho', 300 ml

Bram Bogart

blauw / zwart

Bloeiend

Div. grijstonen. Bovenste helft vrij egaal donkergrijs, midden en onder lichtere grijstonen, dik opgebracht, zodat relief ontstaat.

Écriture satirique


Hello Cornelia

ovaal met blauwe rand

Zonder titel

zonder titel

zwart / wit rechthoek

Hozan Zangana

Beschermt de verzorger het gezin tegen gevaar van buitenaf? Of dreigt er gevaar binnen het gezin? Waakt de verzorger over het gezin of overheerst de verzorger de anderen juist?

MALAWA / Staande verzorger

textielfragment vrijmetselarij 'Loge de Vriendschap', Surabaya

The Sunny Side of Myrtle; Myrtle Avenue IV

Objectgegevens

Heb je een opmerking?