Van februari tot juni 2023 presenteerden we de tentoonstelling Het Delft van Vermeer. Wie was deze beroemde schilder? Hoe was hij verbonden aan Delft? En hoe zag Delft er eigenlijk uit in de 17de eeuw? We blikken terug op een uitzonderlijke tentoonstelling aan de hand van enkele highlights.

Een terugblik op de tentoonstelling 

Highlights uit Het Delft van Vermeer

Prinsenhof delft homepage

Bram Bogart

Zonder titel

zonder titel

zwart / wit rechthoek

Hozan Zangana

Beschermt de verzorger het gezin tegen gevaar van buitenaf? Of dreigt er gevaar binnen het gezin? Waakt de verzorger over het gezin of overheerst de verzorger de anderen juist?

MALAWA / Staande verzorger

textielfragment vrijmetselarij 'Loge de Vriendschap', Surabaya

onbekend

Anoniem

Cornelis de Man

Dit huiselijke tafereel is één van de vele schilderijen in dit genre die in de periode 1640-1670 vooral in Delft werden geschilderd. De voorstelling is geënsceneerd en zit vol symboliek, waarvan de betekenis ons tegenwoordig nog maar gedeeltelijk duidelijk is. 
In dit geval staat 'de liefde' of 'de liefdesrelatie' centraal. Het omgewoelde bed, de tweede bedstee achter de veegster en de spelende poes refereren aan de fysieke kant van een amoureuze verhouding. De kan van Delfts aardewerk, die op de rand van de tafel staat, moet de beschouwer doen beseffen dat er altijd sprake is van een wankel en breekbaar evenwicht, dat alleen in harmonie kan gedijen. Naar dit laatste aspect verwijst het snaarinstrument op de stoel. 
 
Cornelis de Man heeft waarschijnlijk zijn eigen interieur als voorbeeld gebruikt; een identieke bedstee en lambrisering komen namelijk op verschillende van zijn werken voor. Hij was gespecialiseerd in dit soort geënsceneerde voorstellingen, die in een rijk gestoffeerde omgeving zijn geplaatst. 
De Delftse schilder Johannes Vermeer was de beroemdste vertegenwoordiger van dit genre schilderijen. Hij was niet alleen een stad-, maar ook een tijdgenoot van De Man, die hij ook zeker heeft gekend.

Vrouw met kat in interieur

Clara van Sparwoude trouwde in 1556 met Van der Meer, de gemeentesecretaris van Delft. 
Zij stichtte in 1596 van een deel van haar vermogen een weldadigheidsfonds. Uit haar nalatenschap werd jaarlijks een huwelijksgift uitgekeerd aan 'vroome ende eerlicke jongemans ende jonge dochteren' van haar geslacht, zowel wettige als onwettige afstammelingen van haar voorvaderen van vaderszijde konden een huwelijksgift krijgen of een beurs om in Leiden theologie te gaan studeren. Met de ten uitvoerlegging van het testament waren de weesmeesters van Delft belast. Tussen 1913 en 1918 werd nog aan ca. 500 personen een huwelijksgift van ongeveer 20 gulden (9,08 euro) uitgekeerd. In 1922 werd het fonds opgeheven en het kapitaal verdeeld onder de nog levende nakomelingen 
 
Portrait of Clara van Sparwoude (Delft ca. 1530-1615-Delft) It is a copy, made in ca. 1680, of an original dated 1565. She started a fund for her posterity. Yet till 1918 money out of her estate was payed to relatives as a marriage-porti

Portret van Clara van Sparwoude (circa 1530 - 1615)

Caspar Netscher

Portret van Koning-Stadhouder Willem III, 1650 - 1702

Gerard van Honthorst

Willem II (1626-1650) trouwt in 1641 met Mary Stuart, een dochter van de Engelse koning Karel I. In 1647 volgt hij zijn vader Frederik Hendrik op als stadhouder. Willem II is een fel tegenstander van de Vrede van Münster die vroeg in 1648 wordt gesloten. Hij wil de belangen van de Republiek ondergeschikt maken aan zijn eigen dynastieke belangen: inmenging in de Engelse burgeroolog om zijn schoonvader te helpen. Willem II kan niet voorkomen dat Karel I in 1649 wordt onthoofd, maar wil daarna wel diens erfgenamen met een leger te hulp komen. In het hoogoplopende conflict tussen de stadhouder en de Hollandse steden, die het Staatse leger na de vrede wilden ontbinden, zet Willem II zes vooraanstaande regenten gevangen op slot Loevestein en probeert hij in de zomer van 1650 Amsterdam te verrassen. Kort daarop bezwijkt hij aan de kinderpokken, enkele dagen voor de geboorte van zijn zoon Willem III. De Republiek gaat vervolgens het eerste stadhouderloze tijdperk in dat zal duren tot 1672.

Portret van Willem II (1626-1650)

Zelfportret van de schilder Cornelis de Man

Zelfportret van Cornelis de Man

Aart Houtman

Gerard Valck

de LXIIII Geslacht Wapenen van de PRINS van ORAENJEN etc. en de Wapenen der Vereenigde Nederlanden met hare Steden etc. de Staten GENERAEL.

Coenraet Decker

Het opblazen met branders van de schipbrug aangelegd door de hertog van Parma in de Schelde vóór Antwerpen, in de nacht van 4 op 5 april 1585 
 
onderschrift ''Naarder afbeelding der werking van Gianibellies brandtscheepen tegens de schipbrug des Prinsen van Parma over de Schelde.'

'Naarder afbeelding der werking van Gianibellies brandtscheepen tegens de schipbrug des Prinsen van Parma over de Schelde.'

Johan Christiaan Grabijn

Nieuwe Kerk met praalgraf Hugo de Groot (1583 - 1645)

Henk Tieman

De Porceleyne Fles - Royal Delft

Erik Pape

Centraal staat een vrouwenfiguur (buste) in zwart vest afgezet met brede witte biezen, over linker schouder kijkend, en in prent links van deze figuur tweemaal (uitsnede) herhaald. Boven haar hoofd bladeren, een klein gestreept vlak, een cirkel (zon), en enkele zwevende maar bemeten en berekende (zo lijkt het; cijfers bij de hoeken) lijnen, als op een bouwtekening.

Schaduwbepaling

De geometrische vorm en de primaire kleuren treden nadrukkelijk op de voorgrond. Door een grote hoeveelheid pigment met olie en vulmiddel te mengen ontstaat een massa kleurige materie die in een dikke laag is aangebracht op het doek, zonder dat de indruk van een verfstreek hierbij verloren gaat. Materie is kleur en kleur is materie.

Deyellowblue

De Witte Ster

Schotel gedecoreerd met een theeboom. De achterkant van het zonder standring uitgevoerde bord loopt een weinig bol naar het vlakke middendeel en is beschilderd met drie concentrische cirkels. Aan de voorkant is een bloeiende boom voor een hek afgebeeld. De rand is versierd met puntige florale motieven afgewisseld met medaillons met gestileerde bloemen.

De Lavieter & Co.

C.E. van den Bergh - Roodenburg

Cornelis Troost

Familieportret van Johanna Suzanna Teding van Berkhout-Ghijs (1688-1717) en haar drie zonen, Pieter (1711-1744), Jan (1713-1766) en Coenraad (1714-1770). 
 
Johanna Susanna Ghijs is postuum afgebeeld als Flora achter een balustrade met haar drie zoontjes: Pieter (1711-1744), Jan (1713-1766) en Coenraad (1714-1770); dochter Susanna Maria (1717-1779) niet afgebeeld; het geheel in een landschap, met linksboven grote draperie, op de voorgrond een etend aapje. 
Johanna Susanna Ghijs was in 1717 overleden na de geboorte van haar vierde zoontje, dat in 1720 stierf. Troost maakte haar portret naar een schilderij van Hieronymus van der My, dat hij in opzet vrij nauwkeurig overnam. Hij voegde er wel zijn zwierige schilderwijze aan toe en gaf haar in plaats van de pruik, met stijve naar achteren lopende rijen krullen, een bloemenmutsje. 
Volgens Mario Praz, in zijn boek "Conversation Pieces" (London 1971), heeft Troost in het schilderij willen aanduiden dat de moeder was overleden door haar als het ware uit een graftombe te laten rijzen. De beide cypressen op de achtergrond zouden dan een funeraire betekenis hebben. Het stenen postament was echter een zeer gebruikelijk compositie-element en het landschap en de bloemen zijn geheel in traditie van Caspar Netscher. Wel typerend voor Troost is het virtuoze kleurgebruik, de directheid waarmee hij zijn geportretteerden heeft 'gevangen' en de ongedwongen pose, die vooral opvalt bij de blokfluit spelende jongen rechts. 
 
Jan Teding van Berkhout (1713-1766) bezat later een collectie schilderijen en tekeningen die in 1767 geveild werd. De familieportretten bleven buiten de veiling.

Familieportret van Johanna Susanna Teding van Berkhout-Ghijs als Flora en haar drie zonen


Hermina Agatha Theodora van Stipriaan Luïscius

Bloemstilleven

Klaeuwshofje exterieur

Balthasar van der Ast

De Delftse schilder Van der Ast was gespecialiseerd in bloemstillevens met insecten en schelpen. Op dit schilderij zijn een iris, witte rozen, een vliegende bij en enkele dode insecten afgebeeld. 
De uitgebloeide iris en de witte roos zouden een verwijzing kunnen zijn naar de kortstondigheid van het leven.

Stilleven met een roos en een iris

Lena ten Bosch

Anefo 1943-1989

Prins Bernhard en burgemeester van Kinschot voor de trap van het stadhuis. 
 
Achterop de foto een Copyright "Anefo" stempel met in potlood HL4737, foto komt ook voor in de Nationaal Archief Beeldbank in de Fotocollectie Anefo als Bestanddeelnummer 900-4737 met als fotograaf Willem van de Poll

Bezoek van Prins Bernhard aan Alkmaar op zijn tocht door West Nederland (Den Haag, Delft, Amsterdam, Haarlem, Alkmaar enz.) op zijn verjaardag, 29 juni 1945

De Porceleyne Schotel

Johannes van Duijn

Terrine in de vorm van een mand met snoeken

Jan Pennis sr

Paar plastieken in de vorm van paarden


Plastiek in de vorm van een doedelzakspeler gekleed in een groene buis, een blauwe broek en gele klompen. Op zijn hoofd heeft hij een zwarte hoed met opstaande rand. Hij bespeelt een gele doedelzak en zit op een witte ton die is geplaatst op een mangaankleurige rotsachtige ondergrond.

Plastiek in de vorm van een doedelzakspeler


Plastiek in de vorm van een paard

Hugo Kaagman

De vazen zijn balustervormig en hebben een brede standring en een rechte hals. De buik heeft een decor van rotsen met bloeiende planten. De schouder is gedecoreerd met bloemen en rankwerk, en de hals met bloemen.

IJsbrand van Duijn

Trijntje van Duijn-Kampen

Terrine in de vorm van een liggend hert met geheven kop, op een groen grondje met gele rand. Het houten gewei is uitneembaar.

Christina Linaris-Coridou

Beschrijving van het (kunst)werk: Het gebroken en gelijmde Delftse schoteltje van wit aardewerk met een landschaps scène in blauw is voorzien aan de rand voorzien van een uitstekend fragment wit papier met daarop een tekst. Op een gedeelte van de onderrand zijn zaadjes van een Griekse plant geplakt. De achterzijde van het schoteltje niet gefotografeerd vanwege de kwetsbaarheid.

Bord met Schrift

'Comfoort' voor het verwarmen van eten.

Rond bord met op het plat een smederij met links een smid achter een werkbank en rechts een smid die een staaf in het vuur steekt. Op de achtergrond hangt aan de muur: een slot, een bos sleutels en een tang. Op de wand en rand, bloem- en bladranken

Bord, met standring, met op het plat gedecoreerd met een gestileerd weergegeven, bloeiende zogenoemde theeboom voor een hekje. De voorstelling wordt omgeven door een kruisjesband. De rand toont vijf medaillons met bloemwerk. De vakken daartussen zijn opgevuld met gestileerd bladwerk. 
Op de achterkant drie sterren en drie ovalen. 
 
 
Het theeboomdecor werd in de tweede helft van de achttiende eeuw veelvuldig toegepast waarbij de diverse uitvoeringen in grote lijnen overeenkomen. Het werd zowel in blauw als in polychroom uitgevoerd. Vooralsnog lijkt het theeboommotief hoofdzakelijk voor te komen op Delfts platgoed.Het motief is ontleend aan een decoratie op het Chinese Kangxi porselein van een symmetrische heester.

Fruittest, onderschotel ontbreekt, met gekartelde rand, rustend op drie pootjes, met in plat zespuntige ster met bloemmotief tussen de punten, en voorzien van lekgaatjes. Rand met bloemmotief, lofwerk en stippen. Op de onderzijde bladornamenten.

Dirck Witsenburgh

Calvarieberg

Frederik van Frijtom

Het met standring uitgevoerde, ovaal geschulpte schaaltje is aan de voorkant in het plat zeer gedetailleerd beschilderd met een landschap gestoffeerd met twee reizigers en een ruiter die een brug over een riviertje oversteken. In de achtergrond is het dak van een huis tussen de bomen zichtbaar. De rand is voorzien van een blauwe band. 
Dit schaaltje maakt deel uit van een set van vijf schaaltjes, elk gedecoreerd met een ander Hollands landschap.

Een Delftse faience schaaltje met een geaccoleerde hart vorm.

Margriet Smulders

The world is not enough

Het met standring uitgevoerde, hartvormige geschulpte schaaltje is aan de voorkant in het plat zeer gedetailleerd beschilderd met twee zeilboten op een rivier. Langs de oever loopt een pad waarop twee reizigers onder een boom staan. Aan de overkant is in de achtergrond een dorp zichtbaar. De rand is voorzien van een blauwe band. 
Dit schaaltje maakt deel uit van een set van vijf schaaltjes, elk gedecoreerd met een ander Hollands landschap.

Een Delftse faience schaaltje met een geaccoleerde ronde vorm.

Het met standring uitgevoerde, hartvormige geschulpte schaaltje is aan de voorkant in het plat zeer gedetailleerd beschilderd met figuren op een havenhoofd met een roeiboot in de voorgrond. Achter het havenhoofd zijn masten te zien en verder op de rivier een zeilboot. In de achtergrond ligt op de andere oever een dorp. De rand is voorzien van een blauwe band. Dit schaaltje maakt deel uit van een set van vijf schaaltjes, elk gedecoreerd met een ander Hollands landschap.

Het met standring uitgevoerde, ronde schaaltje is aan de voorkant in het plat zeer gedetailleerd beschilderd met een rivierlandschap gestoffeerd met een veerpont met figuren op de voorgrond. Aan de andere oever is een dorp tussen de bomen te zien. 
De rand is voorzien van een blauwe band. 
Dit schaaltje maakt deel uit van een set van vijf schaaltjes, elk gedecoreerd met een ander Hollands landschap.

Een Delftse faience schaaltje met een ronde vorm.

De Dubbelde Schenkkan

De Metaale Pot

Delfts zwarte (ook wel 'het wondere zwart van Delft' genoemd) conische koffiekan naar voorbeeld van (edel)metalen exemplaren, is beschilderd met een chinoiserie bestaande uit een rotspartij bij water, bloeiende struiken en vogels. De zwarte ondergrond van deze kan is geïnspireerd op het Japanse en Chinese lakwerk dat erg populair was in de zeventiende en achttiende eeuw. 
 
Blijkens een inventaris van de plateelbakkerij De Metaale Pot uit 1691 werden koffiepotten in deze periode nog niet geproduceerd, in tegenstelling tot theepotten en chocoladekannen. Overgebleven koffiepotten met een wit fond dateren uit het eerste kwart van de achttiende eeuw.

Een zwart Delftse faience koffiekan.

Leonaert Bramer

Kalebasvormige vaas met opgelegde, opengewerkte sierbanden en medaillons met Bijbelse voorstellingen: Lot en zijn dochters; Tobias en de Engel; Rebecca bij de bron; de Annunciatie; de Visitatie; de Aanbidding van de herders; de Vlucht naar Egypte; en Noli me tangere. De voorstellingen zijn naar ontwerpen van de Delftse kunstschilder, Leonaert Bramer.

Kalebasvaas met Bijbelse voorstellingen

Nicolaes Pietersz. Berchem

Een belangrijke inspiratiebron voor de Delftse plateelschilders zijn tekeningen en prenten van Nederlandse kunstenaars. De voorstellingen op deze plaque zijn gebaseerd op een tekening van de Delftse schilder Leonaert Bramer (1596 – 1674) en een prent van Haarlemmer Nicolaes Berchem (1620-1683). De linkerhelft van de aardewerken plaat is gebaseerd op een Oud-testamentische Bijbelse voorstellingen van Bramer: "De profeet van Juda door een leeuw gedood", wat is aangegeven in de boomstam op de voorgrond met de tekst I REG 13:24.

Plaque met Bijbelse voorstelling 'De profeet van Juda door een leeuw gedood'

Isaac Junius

Cornelis Danckerts (I)

Plaat of plaque met het vooraanzicht van het grafmonument van Willem de Zwijger door Hendrik de Keyser in de Nieuwe Kerk te Delft. 
Voor Willem de Zwijger, die in 1584 in het Prinsenhof te Delft was vermoord, werd in de Nieuwe Kerk een tombe opgericht. Dit praalgraf, naar ontwerp van de beroemde architect en beeldhouwer Hendrik de Keyser (1565-1621) werd in 1621 voltooid. Het behoorde tot de grote bezienswaardigheden van Delft. Afbeeldingen ervan verschenen op schilderijen, tekeningen en prenten en ook, zoals hier op Delfts aardewerk.

Plaque met het vooraanzicht van het grafmonument van Willem de Zwijger

Kurk Hellebrekers Rotterdam Delft

De vaas is canopisch van vorm en heeft een standring, een concaaf cilindrische hals en een geplooide rand. De buik heeft decors van een drieklauwige draak en een vijfkaraktermerk in een grillig gevormde cartouche. De rand is goudkleurig met zwarte stipjes.

Plaat of plaque met het zijaanzicht van het grafmonument van Willem de Zwijger door Hendrick de Keyzer in de Nieuwe Kerk te Delft. 
Voor Willem de Zwijger, die in 1584 in het Prinsenhof te Delft was vermoord, werd in de Nieuwe Kerk een tombe opgericht. Dit praalgraf, naar ontwerp van de beroemde architect en beeldhouwer Hendrick de Keyser (1565-1621) werd in 1621 voltooid. Het behoorde tot de grote bezienswaardigheden van Delft. Afbeeldingen ervan verschenen op schilderijen, tekeningen en prenten en ook, zoals hier op Delfts aardewerk.

Plaque met het zijaanzicht van het grafmonument van Willem van Oranje

Zuster Margaretha van het Sint Agnesklooster

Delft is voor de Reformatie een vrome, katholieke stad. In de vele kloosters die de stad rijk is, worden prachtige versierde handschriften geschreven, vaak door de zusters. Dit is een brevier, een gebedenboek, dat hoogstwaarschijnlijk door zuster Margaretha in het St. Agnesklooster in Delft is gemaakt.

Het brevier van zuster Margaretha van het St. Agnesklooster in Delft

Museum Lambert van Meerten, interieur met schouw

Albertus Kiell

Deze snoek is een ware blikvanger op een gedekte tafel. Dat is ook zeker de bedoeling van de Delftse plateelbakkers, die deze terrines maken volgens de mode. In de 17de en 18de eeuw wordt dineren steeds belangrijker en worden er bijzondere objecten van keramiek ontworpen die er levensecht uitzien. Naast lekker eten worden de gasten aan tafel ook getrakteerd op spektakel in de vorm van bijzondere objecten. In dit type terrine worden doorgaans pasteien geserveerd, in dit geval waarschijnlijk een visgerecht. 
 
This pike is a truly eye-catching piece of tableware. And that was certainly the intention of the Delft potters who made such fashionable tureens. In the 17th and 18th centuries, fine dining became ever more socially important and amazing, true-to-life ceramics were made to adorn the table. In addition to fine cuisine, guests were offered spectacle in the shape of extraordinary objects. Tureens of this type were generally used to serve pasties, in this case probably made of fish.

Snoekvormige terrine met deksel en onderschotel

De Klaauw

De terrine is voorzien van twee panelen waarbinnen een chinoiserie decoratie van twee oosterse figuren in een landschap (dezelfde voorstelling is terug te vinden op het plat van de bij de terrine behorende onderschotel). De panelen worden onderling gescheiden door gemarmerde randen. 
De gewelfde deksel is voorzien van druivenbladeren en een druiventros als handvat. 
Op de krulvormige handvaten sporen van gouden hoogsels (koud vergulding). 
De vorm van de terrine is Europees en mogelijk naar een zilveren voorbeeld gemodelleerd.

Terrine met deksel



Terrines gemodelleerd als eend en beschilderd met een verenkleed

Terrine gemodelleerd als eend en beschilderd met een verenkleed

Opvallend bij deze terrine zijn de Hollandse waterlandschappen en het opschrift 'De Porceleyne Fles'.

Cornelis van Dijck

Écuelle met het familiewapen Van Steelandt uit Den Haag

soepterrine; onderdeel van een polychroom 92-delig porseleine eetservies met korenbloemmotief.

eetservies

De ovale terrine is convex-conisch van vorm en heeft een standring en twee gewelfde grepen. Het ovale deksel is gewelfd en heeft een verdikte rand en een knop met pijnappeldecor. De terrine heeft twee decors van rivierlandschappen met bergen, rotsen, bomen, huizen, een pagode, bootjes en vaandels. De grepen zijn aan de bovenzijde gedecoreerd met gestileerde wolken. Het deksel heeft vier decors van bloemen met rankwerk. Op de dekselrand loopt een band met bloemvormig servetwerk.

De pot is gedrukt buidelvormig en heeft een convex-conische voet. Het deksel is gedrukt klokvormig en heeft een gegolfde rand en een omgekeerd buidelvormige knop. De pot heeft op de voet een band met bloemvormig servetwerk. De buik heeft afwisselende decors van bloemen met rankwerk, en een rivierlandschap met bergen, bomen, rotsen, huizen, een pagode, een hekje en een bootje met een oosterse figuur. De decors zijn van elkaar gescheiden door twee gelobde vakken. Het deksel heeft twee geaccoleerde cirkels in reliëf met daarbinnen vier kwart-cirkelvormige cartouches met bloemenranken. Boven de rand bevindt zich een band met bloemvormig servetwerk. De knop is gedecoreerd met een ster.

Schepen op de Schie

Object details

Any comments?